Dhandhanggula
Semut ireng anak-anak sapi
Kebo bongkang nyabrang kali bengawan
Keong kondhang jarak sungute
Timun wuku ron wolu
Surabaya geger kepati
Gegering wong nguyak macan
Cinandak wadahi bumbung
Alun-alun Kartasuro
Gajah meto cinancang wit sidoguri
Mati cineker pitik trondol.
Jago kluruk rame kapiyarsi
Lowo kalong luru pandelikan
Jrih kawanen ing semune
Wetan bang sulakipun
Mertadani yen wis bangun enjing
Wong pradesan wis dho obah Lanang wadon podho nyambut kardi
Hanetepi Kuwajiban
Gegaraning wong akrami
Dudu bandha dudu rupa
Amung ati pawitané
Luput pisan kena pisan
Lamun gampang luwih gampang
Lamun angèl, angèl kalangkung
Tan kena tinumbas arta
Yogyanira kang para prajurit,
lamun bisa sira anuladha,
duk ing uni caritane,
andelira sang prabu,
Sasrabahu ing Maespati,
aran patih Suwanda,
lelabuhanipun,
kang ginelung tri prakara,
guna kaya purun ingkang den antepi,
nuhoni trah utama.
Dinten jumat pekenya amanis
Indonesia ngancik kamardika
Papat limo ataune
Dene wong kang aperjuang
Hati suci sepi ing pramih
Kena kanggo patuladha
Wong kang jiwa luhur
Ora milik suwargo ndonya
Bebarengan ambrasta Jepang Walandhi
Kanggo nggayuh Kamardikan.
Wus sarujuk wargane Negari
Indonesia kita wus Mardika
Kutho Sabang Merauke
Mangetan deretanipun
Ono loro enem provisi
Wono suko agama
Islam,Kristen,Hindu
Wus kacipto mring negara
Bangsa kita wus manembah mring Yang Gusthi
Nuhoni ketuhanan.
Den kaliput mejeng Revolusi
Kang pinangka patukan Mardika
Byo pegat kaprayetnane
Propahlawan ingkang gugur
Tinampiho ngarseng yang Widhi
Nampi ngrugaha mulya
Alam ingkang agung
Labuh jiwa mring negara
Bisa pegat yogo garwa lawan negeri
Tan ngunduh who mardika.
Asmorodhono
Gegaraning wong akrami
Dudu bandha dudu rupa
Amung ati pawitané
Luput pisan kena pisan
Lamun gampang luwih gampang
Lamun angèl, angèl kalangkung
Tan kena tinumbas arta
Aja turu soré kaki
Ana Déwa nganglang jagad
Nyangking bokor kencanané
Isine donga tetulak
Sandhang kelawan pangan
Yaiku bagéyanipun
wong welek sabar narima.
Sowanira, kang patih.
Muwah sagung narapraja.
Apa tan ana bedane.
Aturna ingkang tarwaca.
Dalem munjuk, Sri Narendra.
Narapraja sowan ngarsu.
Sembah bukti, tan lowonga.
Sang retna angandikaris
sarwi kumembeng kang waspa
biyang inya karsaninong
saupama nora prapta
sang nata sore mangkya
patren ngong pasthi cumandhuk
biyang ing jaja manira
Nalikane iseh cilik
Dinulang ing ibu rama
Digendong akewaar kewer
Yen nangis den lela lela
Mila panunuwun kula
Mugi-mugi rama ibu
Ginanjara yuswa panjang.
Wong urip mung mampir ngombe
Trumape tiang agama
Ngatahaken ibadahe
Ora suwe aning ndonya
Golek ngelmu kang sanyata
Aja nganti ageduwong
Kanggo sangu ning akherat.
Ati mantep ziarah haji
Badan sehat wonten arto
Dasar tekun ibadahe
Sopan santun mring sasomo
Uga urip kang sampurna
Cinaketan mring yang agung
Kunci swargo wus kaasta.
Megatruh
sigra milir kang gèthèk sinangga bajul
kawan dasa kang njagèni
ing ngarsa miwah ing pungkur
tanapi ing kanan kéring
kang gèthèk lampahnya alon
Tembang Serat Wedhatama :
***Kinanthi***
Mangka kanthining tumuwuh
Salami mugn awas eling
Eling lukitaning alam
Dadi wiryanbing dumadi
Supadi nir ing sangsaya
Yeku pangreksaning urip
Marma den taberi kulup
Angulah lantiping ati
Rina wengi den anedya
Pandak-pandukung pambudi
Mbengkas kardaning driya
Supadya dadya utami
Pangasahe sepi samun
Away esah ing salami
Samangsa wis kawistara
Lalandhepe mingis-mingis
Pasah wukir Reksamuka
Kekes srabedaning budi
Dene awas tegesipun
Weruh waranane urip
Miwah wisesaning tunggal
Kang atunggil rina wengi
Kang mukitan ing sakarsa
Gumelar ngalam sakalir
Aywa sembrana ing kalbu
Wawasen wuwusireki
Ing kono yekti karasa
Dudu ucape pribadi
Marma den sambadeng sedya
Wewesan praptaning uwis
Simakna semanging kalbu
Den waspada ing pangeksi
Yeku dalaning kasidan
Sinuda saka sathithik
Pamothaning napsu-hawa
Linalatiha mamrih titih
Aywa mamatuh nalutuh
Tanpa tuwas tanpa kasil
Kasalibuk ing sabeda
Marma dipun ngati-ati
Urip keh rencananira
Sambekala lan kaliling
Upamane wong lumaku
Marga gawat den liwati
Lamung kurang ing pangarah
Sayekti karendhet ing ri
Apese kasandhung padhas
Babak-bundhas anemahi
Lumrah bae yen kadyeku
Atatamba yen wis bucik
Duwea kawruh sabodhang
Yen tan nartani ing kapti
Dadi kawruhe kinarya
Ngupaha kasil lan melik
Meloke yen arsa muluk
Muluk ujare lir wali
Wola-wali nora nyata
Anggepe pandhita luwih
Kaluwihane tan ana
Kabeh tandha-tandha sepi
Kawruhe mung ana wuwus
Wuwuse gumaib-baib
Kasliring thithik tan kena
Mancereng alise gathik
Apa pandhita antiga
Kang mangkono iku kaki
Mangka ta kang aran laku
Lakune ngelmu sejati
Tan dahwen pati openan
Tan panasten nora jail
Tan njuringi ing kaardan
Amung eneng mamrih ening
Kaunang ing budi luhur
Bangkit ajur ajer kaki
Yen mangkono bakal cikal
Thukul wijining utami
Nadyang bener kawruhira
Yen ana kang nyulayani
Tur kang nyulayani iku
Wus wruh yen kawruhe nempil
Nanging laire angalah
Katingala angemori
Mung ngenaki tyasing liyan
Aywa esak, aywa serik.
Yen ilapating wahyu
Yen yuwana ing salami
Marga wimbubing nugraha
Saking Heb Kang Mahasuci
Cinancang pucuking cipta
Nora ucul-ucul kaki
Mangkono ingkang tinamtu
Tanpa nugrahaning Widhi
Marma ta kulup den bisa
Mbusuki ujaring janma
Pakoleh lair batine
Iyeku budi premati
Pantes tinulad tinurut
Laladane mrih utami
Utama kembanging mulya
Kamulyaning jiwa dhiri
Ora kena yen ta ngeplekana
Lir leluhur nguni-uni
Ananing ta kudu-kudu
Sakadarira pribadi
Aywa tinggal tutuladhan
Lamun tan mangkono kaki
Yekti tuna ing tumitah
Poma kestokena kaki.
***Pocung***
Ngelmu iku
Kalakone kanthi laku
Lekase lawan kas
Tegese kas nyantosani
Setya budaya pangekese dur angkara
Angkara gung
Neng angga aggung gumulung
Gogolonganira
Triloka lekere kongsi
Yen den umbar ambabar dadi rubeda
Bada lamun
Kang sus sengsem reh ngasamun
Semune ngaksama
Sasamane bangsa sisip
Sarwa sareh saking mardi martotama
Taman limut
Durgameng tyas kang weh limput
Karem ing karamat
Karana karoban ing sih
Sihing sukma ngreda sahardi gengira
Yeku patut
Tinulad-tulad tinurut
Sapituduhira
Aja kaya jaman mangkin
Keh pra mudha mundhi diri lapal makna
Durung pecus
Kesusu kaselak besus
Amaknani lapal
Kaya sayid weton mesir
Pendak-pendhak mengendhok gunaning janma
Kang kadyeku
Kalebu wong ngaku-aku
Akale alangka
Elok jawane den mohi
Paksa ngangkah langkah met kawruh ing Mekah
Nora weruh
Rosing rasa kang rinuruh
Lumeketing angga
Anggere padha marsudi
Kana-kene kaanane nora beda
Uger lugu
Den ta mrih pralebdeng kalbu
Yen kabul kabuka
Ing drajad kajating urip
Kaya kang wus winahyeng sekar Srinata
Basa ngelmu
Mupakate lan panemu
Pasahe lan tapa
Yen satriya tanah Jawi
Kuna-kuna kang ginilut tri-prakara
Lila lamun
Kelangan nora gegetun
Trima yen kataman
Sakserik sameng dumadi
Tri legawa nalangsa srah ing Bathara
Bathara Gung
Inguger ‘graning jajantung
Jenek Hyang Wisesa
Sana pasenbedan suci
Nora kaya si mudha mudhar angkara
Nora uwus
Kareme anguwus-uwus
Uwose tan ana
Mung janjine muring-muring
Kaya buta muteng betah nganiaya
Sakeh luput
Ing angga tansah linimput
Linimpat ing sabda
Narka lan ana udani
Lumuh ala ardane ginawe gada
Durung punjul
Ing kawruh kaselak jukul
Kaseselan hawa
Cepet kapepetan pamrih
Tangeh nedya anggambuh mring Hyang Wisesa.
***Gambuh***
Samengko ingsun tutur
Sembeh catur supaya lumuntur
Dhihin: raga, cipta, jiwa, rasa, kaki
Ing kono lamun tinemu
Tandha nugrahaning manon
Sembah raga puniku
Pakartine wong amagang laku
Susucine asarana saking warih
Kang wus lumrah limang wektu
Waktu wataking wawaton
Ing uni-uni durung
Sinarawung wulang kang sinerung
Lagi iki bangsa kas ngetokken anggit
Mintokken kawignyanipun
Sarengate elok-elok
Thithik kaya santri Dul
Gajeg kaya santri brai kidul
Saurute Pacitan pinggir pasisir
Ewon wong kang padha nggugu
Anggere guru nyalemong
Kasusu arsa weruh
Cahyaning Hyang kinira yen karuh
Ngarep-arep kurub arsa den kurebi
Tan wruh kang mangkono iku
Akale kaliru enggon
Yen ta jaman rumuhun
Tata, titi tumrah-tumaruntun
Bangsa srengat tan winor lan laku batin
Dadi ora gawe bingung
Kang padha nembah Hyang Manon
Lire sarengat iku
Kena uga ingaran laku
Dhihin ajeg, kapindhone ataberi
Pakolehe putraningsun
Nyenyeger badan mrih kaot
Wong seger badanipun
Otot daging kulit balung sungsum
Trumah ing rah mamarah antenging ati
Antenging ati nunungku
Agruwat ruweting batos
Mangkono mungguh ingsun
Ananging ta sarehne asnapun
Beda-beda panduk panduning dumadi
Sayektine nora jumbuh
Tekad kang padha linakon
Nanging ta paksa tutur
Rehning tuwa tuwase mung catur
Mbok lumuntur lantaraning reh utami
Sing sapa temen tinemu
Nugraha geming kaprabon
Samengko sembah kalbu
Yen lumintu uga dadi laku
Laku agung kang kagungan Narapati
Patitis tetesing kawruh
Meruhi marang kang momong
Sucine tanpa banyu
Mung nyunyuda mring hardaning kalbu
Pambukane: tata, titi, ngati-ati
Atetep, taleten, atul
Tuladhan marang waspaos
Mring jatining pandulu
Panduk ing ndon dadalan satuhu
Lamun lugu legutaning reh maligi
Lagehane tumalawung
Wenganing alam kinaot
Yen wis kambah kadyeku
Sarat sareh saniskareng laku
Kalakone saka eneng, ening, eling
Ilanging rasa tumlawung
Kono adile Hyang Manon
Gagare ngunggar kayun
Tan kayungyun mring ayuning kayun
Bangsa anggit yen ginigit nora dadi
Marma den awas, den emut
Mring pamuringing lelakon
Samengko kang tinutur
Sembah katri kang sayekti katur
Mring Hyang Sukma sukmanen sari-ari
Arahen dipun kacakup
Sembah ing jiwa sutenggong
Sayekti luwih parlu
Ingaran kang tumrap bangsaning batin
Kalakuan kang tumrap bangsaning batin
Sucine lan awas emut
Mring alame lama amot
Ruktine ngangkah ngukut
Ngiket ngruket triloka kakukut
Jagad agung ginulung lan jagad cilik
Den kandel kumandel, kulup
Mring kelaping alam kono
Keleme mawa limut
Kalamutan jroning alam kanyut
Sanyatane iku kanyatan kaki
Sajatine yen tan emut
Sayekti tan bisa awor
Pamete saka luyut
Sarwa sareh saliring panganyut
Lamun yitna kayitnan kang miyatani
Tarlen mung pribadinipun
Kang katon tinonton kono
Nging aywa salah surup
Kono ana sajatining urub
Yeku urub pangarep uriping budi
Sumirat-sirat narawung
Kadya kartika katonton
Yeku wenganing kalbu
Kabukane kang wengku-winengku
Wewangkone wis kawengku neng sireku
Nging sira uga kawengku
Mring kang pindha kartika byor
Samengko ingsun tutur
Santya sembah ingkang kaping catur
Sembah rasa karasa rosing dumadi
Dadine wis tanpa tuduh
Mung kalawan kasing batos
Kalamun durung lugu
Aja pisan wani ngaku-aku
Antuk siku kang mangkono iku kaki
Kena uga wenang muluk
Kalamun wus padha melok
Meloke ujar iku
Yen wus ilang sumelanging kalbu
Amung kandel-kumandel ngandel mring takdir
Iku den awas den emut
Den memet yen arsa momot
Pamoting ujar iku
Kudu santosa ing budi teguh
Sarta sabar tawakal legaweng ati
Trima lila ambek sadu
Weruh wekasing dumados
Sabaran tindak-tanduk
Timindake lan sakadaripun
Den ngaksama kasisipaning sasami
Sumimpanga ing laku dur
Ardaning budi kang ngrodon
Dadya wruh: iya dudu
Yeku minongka pandaming kalbu
Ingkang mbuka ing kijabullah agaib
Sesengkeren kang sinerung
Dumunung telenging batos
Rasaning urip iku
Krana momor pamoring sawujud
Wujudullah sumrambah ngalam sakalir
Lir manis kalawan madu
Endi arane ing kono
Endi manis ndi madu
Yen wis bisa muksmeng pasang semu
Pasamuwaning Heb Ingkang Mahasuci
Kasikep ing tyas kacakup
Kasatmata lair batos
Ing batin tan kaliru
Kedhap kilap liniling ing kalbu
Kang minongka colok celaking Hyang Widhi
Widadaning budi sadu
Pandak-panduking liru nggon
Nggonira mamrih tulus
Kalasitaning reh kang rinuruh
Nggayanira mrih wiwah warananing gaib
Paran ta lamung tan weruh
Sasmita jatining endhog
Putih lan kuningipun
Lamun arsa titah teka mangsul
Dene nora mantra-mantra yeng ing lahir
Bisoa aliru wujud
Kadadeyane ing kono
Istingarah tan metu
Lawan istingarah tan lumebu
Dene ing njro wekasane dadi anjawi
Rasakena kang tuwayuh
Aja konsi kabesturon
Karana yen kabanjur
Kajantaka tumekeng saumur
Tanpa tuwas yen tiwasa ing dumadi
Dadi wong ina tan weruh
Dheweke den anggep dhayoh.
***Sinom***
Nuladha laku utama
Tumraping wong tanah Jawi
Wong agung ing Ngeksiganda
Panembahan Senapati
Kapati amarsudi
Sudaning hawa lan nepsu
Pinesu tapa brata
Tanapi ing siyang ratri
Amamangun karyenak tyasing sasama
Samangsane pasamuwan
Mamangun marta martani
Sinambi ing saben mangsa
Kala-kalaning ngasepi
Lalana teka-teki
Nggayuh geyonganing kayun
Kayungyun eninging tyas
Sanityasa pinrihatin
Pungguh panggah cegah dhahar lawan guling
Saben mendra saking wisma
Lelana laladan sepi
Ngisep sepuhing sopana
Mrih pana pranaweng kapti
Tis-tising tyas marsudi
Mardawaning budya tulus
Mesu reh kasudarman
Neng tepining jalanidhi
Sruning brata kataman wahya dyatmika
Wikan wengkoning samodra
Kederan wus den ideri
Kinemat kamot ing driya
Rinegem sagegem dadi
Dumadya angratoni
Neng Kangjeng Ratu Kidul
Ndedel nggayun nggegana
Umara merek maripih
Sor prabawa lan Wong Agung Ngeksiganda
Dahat denira aminta
Sipeket pangkat kanthi
Jroning alam palimunan
Ing pasaban saben sepi
Sumanggem anyanggemi
Ing karsa kang wus tinamtu
Pamrihe mung aminta
Supangate teki-teki
Nora ketang teken janggut suku jaja
Prajanjine abipraya
Saturun-turune wuri
Mangkono trahing awirya
Yen amasah mesu budi
Dumadya glis dumugi
Iya ing sakarsanipun
Wong Agung Ngeksiganda
Nugrahane prapteng mangkin
Trah tumerah darahe padha wibawa
Ambawani tanah Jawa
Kang padha jemuneng aji
Satriya dibya sumbaga
Tan liyan trahing Senapati
Pan iku pantes ugi
Tinulad labetahipun
Ing sakuwasanira
Enake lan jaman mangkin
Sayektine tan bisa ngepleki kuna
Lowung kalamun tinimbang
Ngaurip tanpa prihatin
Nanging ta ing jaman mangkya
Pra mudha kang den karema
Manulad nelad nabi
Nayakengrat gusti rasul
Anggung ginawa umbag
Saben seba mampir masjid
Ngajab-ajab mukjijat tibaning drajat
Anggung anggubel sarengat
Saringane tan den weruhi
Dalil dalaning ijemak
Kiyase nora mikani
Katungkul mungkul sami
Bengrakan neng masjid agung
Kalamun maca kutbah
Lalagone dhandanggendhis
Swara arum ngumandhang cengkok palaran
Lamun sira paksa nulad
Tuladhaning Kangjeng Nagi
O, ngger kadohan panjangkah
Wateke tan beteh kaki
Rehne ta sira Jawi
Sathithhike bae wus cukup
Aja guru aleman
Nelad kas ngepleki pekih
Lamun pangkuh pangangkah yekti karamat
Nanging enak ngupa boga
Rehne ta tinitah langit
Apa ta suwiteng nata
Tani tanapi agrami
Mangkono mungguh mami
Padune wong dahat cubluk
Durung wruh cara Arab
Jawaku bae tan ngenting
Parendene paripeksa mulang putra
Saking duk maksud taruna
Sadhela wus anglakoni
Aberag marang agama
Maguru enggering kaji
Sawadine tyas mami
Banget wedine ing besuk
Pranata ngakir jaman
Tan tutug kaselak ngabdi
Nora kober sembayang gya tinimbalan
Marang ingkang asung pangan
Yen kasuwen den dukani
Abubrah bawur tyas ingwang
Lir kiyamat saben hari
Bot Allah apa Gusti
Tambuh-tambuh solah ingsun
Lawas-lawas anggraita
Rehne ta suta priyayi
Yen meminta dadi kaum temah nistha
Tuwin ketib suragama
Pan ingsun nora winaris
Angur baya ngantepana
Pranatan wajibing urip
Lampahan angluluri
Aluraning pra luluhur
Kuna kumunanira
Kongsi tumekeng samangkin
Kikisane tan iyan amung ngupa boga
Bonggan kang tan mrelokena
Mungguh ugering ngaurip
Uripe lan tri prakara
Wirya, arti, tri winasis
Kalamun kongsi sepi
Saka wilangan tetelu
Telas tilasing janma
Aji godhong jati aking
Temah papa papariman ngulandara
Kang wus waspada ing patrap
Mangayut ayat winasis
Wasana wosing jiwangga
Melok tanpa aling-aling
Kang ngalingi kaliling
Wenganing rasa tumlawung
Kekse saliring jaman
Angelangut tanpa tepi
Yeku aran tapa tapaking Hyang Sukma
Mangkono janma utama
Tuman tumanem ing sepi
Ing saben dina rikala mangsa
Mnangsah amamasuh budi
Lahire den tetepi
Ing reh kasatriyanipun
Susila anoraga
Wignya met tyasing sasami
Yeku aran wong barek berag agama
Ing jaman mengko pan ora
Arahe para taruni
Yen antuk tuduh kang nyata
Nora pisan den lakoni
Banjur njujurken kapti
Kekekne arsa winuruk
Ngandelken gurumitra
Pandhitane praja sidik
Tur wus manggon pamuncunge mring makripat.
***Pangkur***
Mingkar mingkuring angkara
Akarana karenan mardi siwi
Sinawung resmining kidung
Sinuba sinukarta
Mrih kretarta pakartining ngelmu luhung
Kang tumrap neng tanah Jawa
Agama ageming aji
Jinejer neng Wedhatama
Mrih tan kemba kembenganing pambudi
Mangka nadyan tuwa pikun
Yen tan mikani rasa
Yekti sepi asepa lir sepah samun
Samangsane pakumpulan
Gonyak-ganyik nglilingsemi
Nggugu karsane priyangga
Nora nganggo paparah lamung angling
Lumuh ingaran balilu
Uger guru aleman
Nanging janma ingkang wus waspadeng semu
Sinamun ing samudana
Sesadon ingadu manis
Si pengung ora nglegewa
Sangsayarda denira cacariwis
Ngandhar-andhar angendhukur
Kandhane nora kaprah
Saya elok alangka longkanganipun
Si wasis waskitha ngalah
Ngalingi marang si pingging
Mangkono ngelmu kang nyata
Sanyatane mung weh reseping ati
Bungah ingaran cubluk
Sukeng tyas yen den ina
Nora kaya si punggu anggung gumunggung
Agungan sadina-dina
Aja mangkono wong urip
Uripe sapisan rusak
Nora mulur nalare ting saluwir
Kadi ta guwa kang sirung
Sinerang ing maruta
Gumarenggeng anggereng anggung gumrunggung
Pindha padhane si mudha
Prandene paksa kumaki
Kikisane mung sapala
Palayune ngendelken yayah-wibi
Bangkit tur bangsaning luhur
Lah iya ingkang rama
Balik sira sasrawungan bae durung
Mring atining tata krama
Ngon-anggo agama suci
Socaning jiwangganira
Jer katara lamun pocapan pasthi
Lumuh asor kudu unggul
Sumengah sosongaran
Yen mangkono kena ingaran katungkul
Karem ing reh kaprawiran
Nora enak iku kaki
Kekerane ngelmu karang
Kakarangan saking bangsaning gaib
Iku boreh paminipun
Tan rumasuk ing jasad
Amung aneng sajabaning daging kulup
Yen kapengkok pancabaya
Ubayane mbalenjani
Marma ing sabisa-bisa
Babasane muriha tyas basuki
Puruita kang patut
Lan traping angganira
Ana uga angger-ugering keprabun
Abon-aboning panembah
Kang kambah ing siyang ratri
Iku kaki takokena
Marang para sarjana kang martapi
Mring tapaking tepa tulus
Kawawa naheb hawa
Wruhanira mungguh sanyataning ngelmu
Tan mesthi neng janma wredha
Tuwin muda sudra kaki
Sapa ntuk wahyuning Allah
Gya dumilah mangulah ngelmu bangkit
Bangkit mikat reh mangukut
Kukutaning jiwangga
Yen mangkono kena sinebut wong sepuh
Liring sepuh sepi hawa
Awas roroning atunggal
Tan samar pamoring sukma
Sinukmanya winahya ing ngasepi
Sinimpen telenging kalbu
Pambukaning warana
Tarlen saking liyep layaping ngaluyup
Pindha pesating supena
Sumusiping rasa jati
Sajatine kang mangkana
Wus kakenan nugrahaning Hyang Widhi
Bali alaming asuwung
Tan karem karameyan
Ingkang sipat wisesa-winisesa wus
Milih mula-mulanira
Mulane wong anom sami.
Sumber:http://aterafm.com/?page_id=268
